راهنمای جامع بازیابی پس از بحران: تعریف، مزایا و راهکارها

گاهی اوقات، با شرایطی بی‌سابقه مواجه می‌شویم که بنیان‌های وجودی ما را به چالش می‌کشند. سازمان‌ها نیز ممکن است با بحران‌های وجودی مواجه شوند، به ویژه پس از فجایع طبیعی، حملات سایبری یا اختلالات تجاری ناشی از رویدادهای غیرمنتظره مانند کووید-19. بازیابی پس از بحران (Disaster Recovery – DR) روشی است که سازمان‌ها برای بازگرداندن کنترل بر زیرساخت‌های فناوری اطلاعات خود اتخاذ می‌کنند.

از دست دادن داده‌ها یکی از خطرات قابل توجه برای شرکت‌های فناوری اطلاعات مدرن است. بنابراین، نیاز به بازیابی در برابر بلایا در حوزه فناوری اطلاعات در بالاترین سطح خود قرار دارد. از قطعی‌های غیرمنتظره و خطاهای انسانی گرفته تا خرابی نرم‌افزار و سخت‌افزار، عوامل متعددی می‌توانند به خرابی یا از دست رفتن داده‌ها منجر شوند. در نتیجه، راه‌حل‌های پشتیبان‌گیری از داده‌های سازمانی برای سازمان‌های امروزی حیاتی هستند. در این مقاله، به بررسی اصول اولیه بازیابی در برابر بحران و بررسی مزایای آن می‌پردازیم.

بازیابی پس از بحران چیست؟

بازیابی پس از بحران (Disaster Recovery – DR) فرآیندی است که کسب‌وکارها برای بازیابی سیستم‌های حیاتی، داده‌ها و عملیات خود پس از وقوع یک حادثه فاجعه‌بار مانند بلایای طبیعی، حملات سایبری یا خرابی سیستم‌ها به کار می‌گیرند. هدف آن به حداقل رساندن زمان توقف فعالیت و از دست رفتن داده‌ها است تا سازمان‌ها بتوانند به سرعت به فعالیت‌های عادی خود بازگردند.

یک برنامه DR توسعه‌یافته شامل آمادگی برای خطرات مختلفی است که می‌تواند فعالیت‌های تجاری را مختل کند. خطرات معمول شامل حوادث طبیعی مانند سیل یا طوفان، خرابی‌های تکنولوژیکی مانند سقوط سیستم‌ها و حوادث مصنوعی مانند حملات سایبری است. کسب‌وکارها می‌توانند اولویت‌بندی کنند که کدام سیستم‌ها را ابتدا باید بازیابی کنند. به عنوان مثال، عملیات و داده‌های حیاتی برای ادامه فعالیت سازمان.

در ادامه برخی از انواع بلایای رایج که سازمان‌ها ممکن است با آن‌ها مواجه شوند، ذکر شده است:

1. بلایای طبیعی مانند طوفان، گردباد، سیل، زلزله یا آتش‌سوزی جنگل
2. حملات سایبری مانند حملات بدافزار، حملات DDoS یا حملات باج‌افزار
3. اپیدمی‌ها و پاندمی‌ها
4. تهدیدات ناشی از انسان مانند حملات تروریستی یا بیوشیمیایی
5. خرابی‌های تکنولوژیکی مانند انفجار خطوط لوله، حوادث حمل‌ونقل، قطعی برق و غیره
6. خرابی سخت‌افزار یا نرم‌افزار

اهمیت بازیابی پس از بحران

بازیابی پس از بحران از کسب‌وکارها در برابر اثرات بالقوه فلج‌کننده اختلالات غیرمنتظره محافظت می‌کند. استراتژی‌های رایج شامل پشتیبان‌گیری منظم از داده‌ها و تکثیر سیستم‌ها در محل یا استفاده از راه‌حل‌های مبتنی بر ابر است. فناوری ابری با ارائه خدمات مقرون‌به‌صرفه که به کسب‌وکارها امکان بازیابی سریع و انتقال به سیستم‌های پشتیبان با حداقل زمان توقف را می‌دهد، بازیابی پس از بحران را در دسترس‌تر کرده است.

خدمات DR می‌توانند از پشتیبان‌گیری‌های ساده تا سیستم‌های پیچیده و کاملاً افزونه‌ای که به‌طور خودکار پس از خرابی سیستم‌های اصلی به کار می‌افتند، متغیر باشند. علاوه بر این، بازیابی پس از بحران با تداوم کسب‌وکار ارتباط نزدیکی دارد، به این معنی که سازمان‌ها می‌توانند سیستم‌ها را بازیابی کرده و در طول بحران، عملیات ضروری خود را حفظ کنند. آزمایش‌های منظم و به‌روزرسانی‌های برنامه DR تضمین می‌کنند که این برنامه با تکامل فناوری و نیازهای کسب‌وکار، همچنان مؤثر باقی بماند. در ادامه، مروری سریع بر مزایای اصلی بازیابی پس از بحران ارائه می‌شود.

کاهش زمان توقف فعالیت

زمان توقف فعالیت (Downtime) می‌تواند برای کسب‌وکارها، به ویژه برای سیستم‌های حیاتی، هزینه‌های هنگفتی در هر ساعت به همراه داشته باشد. استراتژی‌های DR اطمینان حاصل می‌کنند که کسب‌وکارها می‌توانند به سرعت بازیابی شوند و کاهش در بهره‌وری را به حداقل برسانند.

جلوگیری از از دست رفتن داده‌ها

داده‌ها یک دارایی ارزشمند هستند و بلایایی مانند حملات سایبری، قطعی برق یا حوادث طبیعی می‌توانند منجر به از دست رفتن داده‌ها شوند. یک برنامه DR قوی تضمین می‌کند که داده‌ها به‌طور منظم پشتیبان‌گیری می‌شوند و می‌توان آن‌ها را به‌سرعت بازیابی کرد

حفظ تداوم کسب‌وکار

DR با امکان ادامه فعالیت‌های اصلی کسب‌وکارها در طول بحران، از تداوم کسب‌وکار پشتیبانی می‌کند. این امر از اختلالات عمده در خدمات مشتری، زنجیره‌های تأمین و سایر عملکردهای ضروری جلوگیری می‌کند.

انطباق با مقررات و حفاظت قانونی

بسیاری از صنایع مشمول مقررات سختگیرانه‌ای هستند که امنیت و حریم خصوصی داده‌ها را الزامی می‌کنند. یک استراتژی DR به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا با الزامات قانونی مطابقت داشته باشند، از جریمه‌ها اجتناب کنند و از اعتبار خود محافظت کنند.

کاهش خسارات مالی

بلایای طبیعی و ایجاد شده توسط انسان می‌توانند به طور قابل‌توجهی به جریان‌های درآمد کسب‌وکار آسیب برسانند. یک برنامه بازیابی در برابر بلایا به کسب‌وکارها امکان می‌دهد تا با از سرگیری سریع فعالیت‌های عادی، از ضرر و زیان اجتناب کنند یا آن را محدود کنند.

پنج استراتژی برتر بازیابی پس از بحران

کسب‌وکارها بسته به نیازها و منابع موجود، از انواع مختلفی از استراتژی‌های بازیابی پس از بحران (DR) استفاده می‌کنند. این رویکردها بر تضمین حریم خصوصی داده‌ها و تداوم کسب‌وکار تمرکز دارند. در ادامه، پنج استراتژی محبوب را بررسی خواهیم کرد.

بازیابی پس از بحران در مرکز داده

این روش سنتی شامل ایجاد یک مرکز داده پشتیبان در مکانی متفاوت است. اگر مرکز اصلی به دلیل بلایای طبیعی یا خرابی تجهیزات از کار بیفتد، مرکز پشتیبان فعالیت را بر عهده می‌گیرد. بهترین ارائه دهندگان میزبانی VDS معمولاً از این استراتژی برای به حداقل رساندن زمان توقف استفاده می‌کنند. با این حال، این رویکرد پرهزینه است زیرا نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجهی در زیرساخت‌ها است.

بازیابی پس از بحران در بستر ابری

این روش به کسب‌وکارها امکان می‌دهد تا نسخه پشتیبان از داده‌ها و سیستم‌های خود را بر روی زیرساخت‌های ابری ذخیره کنند. در صورت وقوع حادثه، سازمان‌ها قادر خواهند بود به سرعت عملیات خود را از سرورهای ابری بازیابی کرده و به فعالیت عادی بازگردند. این رویکرد، به واسطه حذف نیاز به نگهداری یک مرکز داده فیزیکی پشتیبان، از انعطاف‌پذیری و مقرون‌به‌صرفه بالایی برخوردار است. بازیابی اطلاعات در برابر بلایا به عنوان یک خدمت (DRaaS) یکی از محبوب‌ترین گزینه‌های مبتنی بر ابر محسوب می‌شود که در آن، کلیه فرآیندهای بازیابی توسط یک ارائه دهنده خدمات شخص ثالث مدیریت می‌شود.

بازیابی پس از بحران با استفاده از مجازی‌سازی

مجازی‌سازی (Virtualization) به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد تا نسخه‌های مجازی از سرورها و سیستم‌های خود ایجاد کنند. این محیط‌های مجازی می‌توانند در صورت بروز شرایط اضطراری به سرعت فعال شوند. این رویکرد، امکان بازیابی سریع‌تر و کاهش زمان توقف فعالیت را نسبت به روش‌های سنتی فراهم می‌کند. اکثر راه‌حل‌های میزبانی VPS از این استراتژی برای محافظت از سرورها در برابر زمان توقف غیرمنتظره استفاده می‌کنند.

سایت‌های سرد، گرم و داغ

1. سایت‌های سرد (Cold Sites): این مکان‌های پشتیبان دارای زیرساخت‌های اولیه اما فاقد سیستم‌های فعال هستند. کسب‌وکارها پس از وقوع حادثه می‌بایست به صورت دستی سیستم‌ها را راه‌اندازی کنند که منجر به افزایش زمان بازیابی می‌شود.
2. سایت‌های گرم (Warm Sites): این سایت‌ها تا حدی مجهز بوده و برخی از سیستم‌ها با ظرفیت کاهش‌یافته در حال اجرا هستند که امکان بازیابی سریع‌تر را فراهم می‌کند اما همچنان نیاز به زمان راه‌اندازی وجود دارد.
3. سایت‌های داغ (Hot Sites): این سایت‌ها دارای سیستم‌های کاملاً عملیاتی هستند که به‌طور مداوم با سایت اصلی همگام‌سازی می‌شوند و امکان بازیابی تقریباً فوری با حداقل زمان توقف فعالیت را فراهم می‌کنند.

بازیابی پس از بحران به روش ترکیبی

این روش ترکیبی از زیرساخت‌های داخلی و راه‌حل‌های مبتنی بر ابر استفاده می‌کند. کسب‌وکارها برای عملیات روزمره خود از منابع محلی استفاده می‌کنند اما برای پشتیبان‌گیری و بازیابی پس از بحران به ابر متکی هستند. این روش تعادلی بین هزینه و قابلیت اطمینان برقرار می‌کند.

مکانیزم عملکرد بازیابی پس از بحران

بازیابی پس از بحران امکان بازیابی و راه‌اندازی مجدد برنامه‌های کاربردی را در عرض چند دقیقه پس از وقوع اختلال فراهم می‌کند. در ادامه، به بررسی چگونگی عملکرد این فرآیند می‌پردازیم.

پیشگیری

قبل از وقوع هرگونه حادثه، سازمان‌ها باید برنامه‌ای جامع برای کاهش احتمال وقوع بحران‌های مرتبط با فناوری اطلاعات تدوین کنند. این برنامه باید بر روی افزایش امنیت و قابلیت اطمینان سیستم‌های حیاتی تمرکز داشته باشد. با توجه به اینکه کنترل بلایای طبیعی از دست انسان خارج است، تمرکز اصلی بر روی پیشگیری از خطاهای انسانی، تهدیدات امنیتی و مشکلات شبکه‌ای خواهد بود.

پیش‌بینی

این مرحله شامل پیش‌بینی بلایای آتی، درک پیامدهای آن‌ها و برنامه‌ریزی استراتژی‌های مناسب برای کاهش تأثیر آن‌ها است. اگرچه پیش‌بینی بلایا چالش‌برانگیز است، اما می‌توان با استفاده از تجربیات گذشته، یک استراتژی دقیق تدوین کرد.

کاهش اثرات

کاهش اثرات یا کاهش خطر به نحوه پاسخگویی سازمان به یک حادثه اشاره دارد. این مرحله با پیروی از یک دستورالعمل عملیاتی استاندارد (SOP) دقیق، تأثیر منفی بر عملیات روزانه را به حداقل می‌رساند. یک استراتژی کاهش اثرات می‌تواند شامل مراحل زیر باشد:

1. به‌روزرسانی مستمر کلیه اسناد اضطراری
2. انجام تمرین‌های منظم بازیابی پس از بحران
3. شناسایی رویه‌های عملیاتی دستی
4. هماهنگی استراتژی بازیابی در برابر بلایا با پرسنل اختصاصی (تیم واکنش سریع)

نتیجه‌گیری

بازیابی پس از بحران (Disaster Recovery یا DR) برای سازمان‌ها، به منظور بقاء و تداوم فعالیت در مواجهه با اختلالات غیرمنتظره، امری حیاتی است. صرف‌نظر از اینکه حادثه رخ داده، یک بلای طبیعی، یک حمله سایبری یا یک خرابی فنی پیش‌بینی نشده باشد، وجود یک استراتژی جامع بازیابی، تضمین‌کننده حداقل زمان توقف فعالیت، حفاظت از داده‌های ارزشمند و حفظ تداوم کسب‌وکار است.